περιγραφή:Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Ceratonia siliqua (Κερατονία η έλλοβος) και ανήκει στην οικογένεια των Κεσαλπινιδών.
Το λατινικό Ceratonia προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη κέρας και έχει σχέση με το κερατόμορφο σχήμα του καρπού.
Η λέξη siliqua στα λατινικά σημαίνει λοβός, χαρούπι.Φύεται σε όλες τις χώρες της Μεσογείου, κύρια όμως σε Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα,Κύπρο, Τουρκία, Τυνησία.
Μεγάλες καλλιέργειες υπάρχουν στην Καλιφόρνια.Μεμονωμένα τη συναντά κανείς στην Νότια Αμερική, Νότια Αυστραλία και ΝέαΖηλανδία.Στη χώρα μας την συναντούμε περισσότερο στη Νότιο Ελλάδα και ιδιαίτερα στηνΚρήτη και τη Σάμο με τα ονόματα Κερατιά, Ξυλοκερατιά, Χαρουπιά, Κουντουριδιά,Κουτσουπιά, Τσερακιά, Κουτσικιά.
Είναι αειθαλές μικρό δέντρο και ύψος του μπορεί να φτάσει τα 10-18 μέτρα.Το φύλλωμα του είναι ευρύ, ημισφαιρικό, στηριγμένο πάνω σε ένα καφετή τραχύφλοιό και εύρωστους κλάδους. Τα φύλλα του έχουν μήκος 10-20 εκατοστά,εναλλασσόμενα και έχουν ή δεν έχουν τελικό φυλλάδιο. Τα περισσότερα δέντρα είναι δίοικα. Αντέχει στη ζέστη και στην ξηρασία και οι καρποί του κατατάσσονται σταόσπρια.
Τα άνθη του είναι μικρά πολυάριθμα λουλούδια σε σπειροειδή μορφή. Τα αρσενικάάνθη έχουν χαρακτηριστική μυρουδιά που μοιάζει με σπέρμα.Από τα λιτά άνθη αναπτύσσονται λοβοί που κρέμονται πάνω στο δέντρο σαν δέσμες Ο λοβός (κέλυφος οσπρίων που περιέχει τους σπόρους) φτάνει σε μήκος τα 10 έως 30εκατοστά. Ο λοβός αρχή είναι πράσινος και μαλακός. Κατά τη διάρκεια τηςωρίμανσης σκληραίνει και γίνεται σκούρος καφέ ως μαύρος και μπορεί νασυντηρηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τους λοβούς τους ονομάζουμε και χέδρωπες (Χερδοπά σημαίνει ελλοβόκαρπα φυτά, όσπρια). Κάθε λοβός περιέχει από5-15 κουκούτσια τα οποία είναι στρογγυλά και επίπεδα με σκληρό περίβλημα. Αυτάτα κουκούτσια επεξεργάζονται και γίνονται αλεύρι (πυρηνοχαρουπάλευρο).
Το βάρος του σπόρου της χαρουπιάς κυμαίνεται ομοιόμορφα μεταξύ 189 και 205χιλιοστών του γραμμαρίου. Για τον λόγο αυτό, εδώ και 1500 χρόνια ορίστηκε τοβάρος ενός κουκουτσιού χαρουπιάς σαν η πιο μικρή μονάδα μέτρησης. χρυσού και πολύτιμων λίθων. Το βάρος αυτό ορίστηκε στα 0,2 γραμμάρια και πήρε το όνομακαράτι, από το ελληνικό κεράτιον.Η Χαρουπιά για να αρχίσει να καρποφορεί πρέπει να περάσουν 7 χρόνια. Στησυνέχεια καρποφορεί για 80 -100 χρόνια δίνοντας περίπου 400 κιλά λοβών κατ’ έτος.Οι λοβοί για να αναπτυχθούν και να ωριμάσουν χρειάζονται 12 μήνες. Όταν ωριμάσουν πέφτουν στο έδαφος όπου τρώγονται από τα διάφορα θηλαστικά και μεαυτόν τον τρόπο ο σπόρος διασκορπίζεται.
Ιστορικά στοιχεία:Η Χαρουπιά ήταν γνωστή στους αρχαίους Έλληνες οι οποίοι την καλλιεργούσαν γιατους καρπούς της. Ο Πλίνιος περιγράφει τα γλυκά φασόλια της χαρουπιάς σαν τροφή για τα γουρούνια.Από τον Θεόφραστο μαθαίνουμε ότι το δέντρο οι Ίωνες το αποκαλούσαν κερωνίαενώ ο καρπός ονομάζονταν και αιγυπτιακό σύκο.
Η συγκομιδή των καρπών τηςπροηγούμενης χρονιάς ξεκινούσε με την εμφάνιση του αστερισμού του Κυνός, τουΣείριου, στα τέλη Ιουλίου και αμέσως άρχιζαν να μεγαλώνουν οι νέοι καρποί.Ο Θεόφραστος περιέγραψε την χαρουπιά με μεγάλη ακρίβεια και παρατήρησε σωστάπως οι καρποί της βγαίνουν από τον κορμό του δένδρου, κι αυτό γιατί τα λουλούδιαφυτρώνουν πάντοτε στις μασχάλες των φύλλων ή απ' ευθείας από τα παλιά κλαδιά.
Το δένδρο ήταν πολύ γνωστό στη Συρία και στην Ιουδαία την εποχή του Χριστού,(αναφέρεται στην παραβολή του Ασώτου).Το χαρούπι το έτρωγαν στην Αρχαία Αίγυπτο. Το χρησιμοποιούσαν επίσης ωςγλυκαντική ουσία για το γλυκό «νεντζέμ». Οι Ισραηλινοί έτρωγαν τα χαρούπια κατάτη διάρκεια των εβραϊκών διακοπών «Του Μπισβάτ» ενώ οι μουσουλμάνοι κατά τηδιάρκεια του Ραμαζανιού έπιναν χυμό χαρουπιού.
Στην Αίγυπτο σήμερα το τρώνε σαν σνακ ενώ με τους συντριμμένους λοβούςφτιάχνουν ένα αναζωογονητικό ποτό. Χρησιμοποιείται επίσης σε ηδύποτα πουφτιάχνονται σε Τουρκία, Μάλτα, Πορτογαλία και Σικελία. Σε Λιβύη και Περούχρησιμοποιούν το σιρόπι του χαρουπιού σε ποτό.Βράζοντας τα χαρούπια παρασκεύαζαν από το μέλι που υπάρχει στο εσωτερικό τουένα απλό υδατώδες εκχύλισμα, το "χαρουπόμελο" το οποίο και χρησιμοποιούσαν ωςκύρια γλυκαντική ουσία. Πολλοί την ίδια ακριβώς περίοδο τα φούρνιζαν, τα άλεθανκαι ανακάτευαν τη σκόνη τους με το λιγοστό αλεύρι για την παρασκευή τουαπαραίτητου για την οικογένεια ψωμιού.
Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιούσαν το αφέψημα από κοπανισμένα χαρούπια για ταπαιδιά που έπασχαν από βρογχίτιδα ή κοκίτη. Επίσης τα έβραζαν μαζί με ξερά σύκακαι σταφίδες και το έπιναν ως αντιβηχικό φάρμακο.Συστατικά-χαρακτήρας:Τα χαρούπια είναι γλυκά, εύγευστα και θρεπτικά. Περιέχουν σάκχαρο σε μεγάληαναλογία (50%) από το οποίο το 30% είναι σταφυλοσάκχαρο, 10%πρωτείνη και 6%λίπος. Επίσης περιέχουν βιταμίνες της ομάδα Β και καροτίνη Β (προστάδιο τωνβιταμινών Α), κάλιο, μαγνήσιο, ασβέστιο, φωσφόρο, ιχνοστοιχεία (σίδηρο, μαγγάνιο,χαλκό, χρώμιο, νικέλιο), λίγο ισοβουτυρικό οξύ (που προκαλεί ελαφρώς δυσάρεστημυρωδιά), τανίνες, ινώδεις ουσίες όπως λιγνίνη (επιδρά κατασταλτικά στηχοληστερίνη, έχει θετικά αποτελέσματα στο επίπεδο της γλυκόζης στο αίμα και χρησιμοποιείται κατά του διαβήτη και της παχυσαρκίας), βλέννα, κυτταρίνη και τουλάχιστον 6 αντιοξειδωτικές ουσίες οι οποίες δρουν προστατευτικά για τα κύτταρακαταπολεμώντας το σχηματισμό όγκων.Άνθιση – συλλογή – χρησιμοποιούμενα μέρη:Τα άνθη του βγαίνουν Σεπτέμβριο και Οκτώβριο. Τα άνθη και τα φύλλα συλλέγονται την εποχή της άνθησης. Οι λοβοί στα τέλη Ιουλίου. Θεραπευτικές ιδιότητες έχουνκύρια οι λοβοί και οι σπόροι, αλλά επίσης τα άνθη και τα φύλλα του φυτού.Από την επεξεργασία των κουκουτσιών δημιουργείται μια πρόσθετη ουσία γιατρόφιμα η οποία υποχρεούται επισήμανσης (Ε 410) και χρησιμεύει σαν μέσο πήξης.Επίσης από τους σπόρους παρασκευάζεται ένα αλεύρι που είναι κατά 60% πρωτεΐνη,ελεύθερο ζάχαρης και αμύλου και μπορεί να μαγειρευτεί.
Οι λοβοί χρησιμοποιούνται ως μη διεγερτικό υποκατάστατο της σοκολάτας. Σεαντίθεση με τη σοκολάτα δεν επιδεινώνει συμπτώματα του στρες όπως το άγχος, ηρηχή αναπνοή και οι αρρυθμίες. Επίσης χρησιμοποιείται ως μη τοξικό υποκατάστατοτης σοκολάτας για τα σκυλιά, γιατί η θεοβρωμίνη που περιέχει η κανονική σοκολάταείναι τοξική για αυτά. Τα σκυλιά και οι γάτες δεν μπορούν να μεταβολίσουν τη
θεοβρωμίνη όπως ο άνθρωπος. Έτσι αυτή παραμένει σε υψηλές συγκεντρώσεις στοαίμα τους με ολέθρια αποτελέσματα.Από τον σπόρο βγαίνει και μια εδώδιμη γόμα, ένα υποκατάστατο του τραγακάνθινουκόμεος. Ο σπόρος της χαρουπιάς αντικατέστησε στο παρελθόν ακόμα και τον καφέ,καβουρντιζόμενος με αμύγδαλα και ρεβίθια.Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:Δρα ως στυπτικό, καταπραϋντικό, μαλακτικό και καθαρτικό.Βοηθά σε προβλήματα μειωμένης λίμπιντο και δρα κατά της μείωσης του αριθμούτων σπερματοζωαρίων.
Βοηθά σε προβλήματα βρογχικού άσθματος.Ο πολτός του λοβού είναι πολύ θρεπτικός εύγευστος και απαλά ευκοίλιος. Είναι επίσης στυπτικός και ως αφέψημα θεραπεύει τη διάρροια και απαλά βοηθά τονκαθαρισμό και ανακουφίζει τον ερεθισμό της κοιλιάς.Αυτές οι δράσεις είναι προφανώς συγκρουόμενες.
Είναι όμως χαρακτηριστικό τηςδράσης των βοτάνων και δείχνει πως το σώμα μας αντιδρά με διαφορετικούς τρόπουςστα θεραπευτικά βότανα, ανάλογα με το μέρος του φυτού, τον τρόπο παρασκευής και το συγκεκριμένο πρόβλημα. Επίσης κάνει καλό στον βήχα. Το αλεύρι που γίνεται απότους λοβούς είναι καταπραϋντικό και μαλακτικό.Τέλος ο λοβός του χαρουπιού θεωρείται ειδικό βότανο για τη θεραπεία της διάρροιαςστα νήπια.Οι σπόροι είναι στυπτικοί και καθαρτικοί.Ο φλοιός είναι έντονα στυπτικός. Το αφέψημα του βοηθά σε πρόβλημα διάρροιας.
Χρήσιμα ακόμη θεωρούνται τα φύλλα και τα άνθη του φυτού, διότι θεωρούνται στυπτικά και χρησιμοποιούνται ως βραστάρι, σε αναλογία φυτού προς νερό 1 προς 5,για γαργαρισμούς σε παθήσεις του φάρυγγα και εσωτερικώς σε υποκλυσμούς κατάτης διάρροιας.Αλεύρι που παρασκευάζεται από τους λοβούς χρησιμοποιείται στη βιομηχανίακαλλυντικών.
Η τανίνη που περιέχει λαμβάνεται από τον φλοιό. Το ξύλο του δέντρουείναι πολύτιμο για έπιπλα και μπαστούνια.Το αφέψημα από κοπανισμένα χαρούπια είναι ιδανικό για τα παιδιά που πάσχουν απόβρογχίτιδα και κοκίτη. Βρασμένα επίσης μαζί με ξερά σύκα και σταφίδεςχρησιμοποιούνται ως αντιβηχικό φάρμακο.
Παρασκευή και δοσολογία:Παρασκευάζεται ως αφέψημα. Για προβλήματα λίμπιντο και μειωμένου αριθμούσπερματοζωαρίων θρυμματίζουμε 6-7 χαρούπια και τα βράζουμε 3-4 λεπτά σε μισόλίτρο νερό. Το αφήνουμε σκεπασμένο για 20 λεπτά και μετά σουρώνουμε και πίνουμε το μισό πριν το πρωινό και το άλλο μισό πριν από το δείπνο. Μετά από μιαεβδομάδα χρήσης το πίνουμε μόνο μια φορά την ημέρα και μάλιστα το μισό πρινπάμε για ύπνο. Το άλλο μισό το πίνουμε την άλλη μέρα πάλι πριν πάμε για ύπνο. Μεαυτόν τον τρόπο το χρησιμοποιείτε αδιάκοπα για 3 μήνες κάθε μέρα και μπορούμεμετά απ΄ αυτό το διάστημα ή να διακόψουμε τη θεραπεία ή να τη συνεχίσουμε,ανάλογα με τις ανάγκες μας.
Για προβλήματα βρογχικού άσθματος θρυμματίζουμε 6-7 χαρούπια και τα βράζουμεγια 7-8 λεπτά. Στη συνέχεια σουρώνουμε και το πίνουμε το μισό πριν το πρωινό και το υπόλοιπο πριν το δείπνο. Το πίνουμε για 20 μέρες. Μετά τις 20 ημέρες ακολουθεί ακόμα μια φορά η ίδια χρήση αλλά με μέλι. Βάζουμε μόνο ένα κουταλάκι του γλυκούμέλι στο κρύο και σουρωμένο αφέψημα.Να μην καταναλώνουμε στο πρωινό ή στο βραδινό περισσότερο μέλι.Παιδιά έως 12 ετών χρησιμοποιούν την ίδια συνταγή, αλλά μόνο στο πρωινό.Το βραδινό ποτό καταργείται.
Το σουρωμένο αφέψημα μπορεί να συντηρηθεί έως 3 ημέρες στο ψυγείο.Προφυλάξεις:Δεν έχουν αναφερθεί παρενέργειες. Το χαρούπι είναι γενικά ασφαλές και εύπεπτο.*Άρθρο του Σάκη Κουβάτσου στα Χανιώτικα Νέα
